Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen deprem erken uyarı sistemi, geçtiğimiz günlerde Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde meydana gelen 6.1 büyüklüğündeki deprem sırasında dikkat çekici bir başarıya imza attı. Sistem, İstanbul’da sarsıntı hissedilmeden tam 37 saniye önce uyarı vererek, erken müdahale için hayati bir zaman aralığı sağladı.
Peki, bu sistem tam olarak nasıl çalışıyor? Hangi aşamalardan geçiyor ve neden bu kadar önemli?
Sistem Ne Durumda?
Şu an için Kandilli’nin geliştirdiği erken uyarı sistemi:
Pilot aşamada ve test süreci devam ediyor.
Yaklaşık 3,5 aydır Marmara ve Batı Anadolu’daki 2 bin kişilik özel kullanıcı grubuyla deneniyor.
Henüz halka açık bir mobil uygulama olarak sunulmadı.
Sistem altyapısı geliştirilip, veri işleme hızı optimize edildikten sonra kamuya açılması hedefleniyor.
Sistem Nasıl Çalışıyor?
Deprem erken uyarı sisteminin çalışma prensibi, depremin iki farklı dalga türüne dayanıyor:
1. P Dalgaları (İlk Dalgalar):
Depremin ilk dalgası.
Daha hızlı hareket eder ama yıkıcı değildir.
Kandilli’ye bağlı istasyonlar bu dalgayı ilk anda algılar.
2. S Dalgaları (Yıkıcı Dalgalar):
Yıkım gücü yüksek olan asıl sarsıntıyı oluşturan dalgalardır.
Daha yavaş gelir, P dalgalarından sonra ulaşır.
Sistem, P dalgalarını algılar algılamaz:
Depremin büyüklüğünü ve merkez üssünü anında hesaplar.
Veriyi işleyerek hedef bölgeye otomatik bir uyarı sinyali gönderir.
Bu sayede S dalgaları henüz ulaşmadan birkaç ila onlarca saniye öncesinde uyarı verilir.
Örnek:
6.1 büyüklüğündeki Sındırgı depreminde, İstanbul'a S dalgaları ulaşmadan 37 saniyelik erken uyarı süresi sağlandı.
Kazandırdığı Süre Neden Hayati?
Depremin önceden tahmini mümkün değil, ancak birkaç saniyelik fark bile:
Doğalgaz vanalarının kapatılması
Asansörlerin güvenli kata getirilmesi
Hastanelerde otomatik sistemlerin devreye girmesi
Bireylerin güvenli alanlara geçmesi
gibi hayat kurtaran reflekslerin gerçekleşmesini sağlayabilir.
Sistemin Geleceği
Kandilli, sistemin ulusal ölçekte yaygınlaştırılması için altyapı çalışmalarını sürdürüyor.
Mobil uygulama olarak halka açılması, test süreci tamamlandığında planlanıyor.
Erken uyarı sisteminin, okullar, hastaneler, metro sistemleri ve büyük tesislerle entegre edilmesi hedefleniyor.
Sonuç: Birkaç Saniye, Hayat Kurtarabilir
Deprem erken uyarı sistemi, tıpkı hava durumu tahmin sistemleri gibi, riskin büyüklüğünü azaltmak için geliştirilen en kritik teknolojilerden biri. Kandilli'nin geliştirdiği bu sistem, yalnızca İstanbul gibi büyük şehirler için değil, Türkiye’nin tüm aktif fay hatları üzerindeki yerleşim alanları için büyük önem taşıyor.
