Geçtiğimiz günlerde Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde yaşanan 6,1 şiddetindeki depremde ciddi şekilde sarsılan Manisa, daha yakın merkezli ve şiddetli bir deprem yaşanması durumunda önemli risklerle karşı karşıya. Manisa Celal Bayar Üniversitesi (MCBÜ) tarafından hazırlanan Manisa Coğrafyası ve Depremsellik Raporunda, merkezde son büyük depremin 1845 yılında yaşandığı, 1990 yılından bu yana da 74 bin civarında küçük deprem olduğu belirtildi.
MCBÜ öğretim üyeleri Doç. Dr. Ferhat Arslan, Dr. Melike Sultan Karabulut, Burak Oğlakcı, Deniz Cırık ve Yasin Furkan tarafından hazırlanan raporda, Manisa şehir merkezinin büyüme yönünün deprem gerçekleriyle uyuşmadığı belirtildi. Raporda, “Şehirsel genişleme yönündeki en büyük problem, şehrin deprem açısından risk teşkil eden tarım arazilerinde ilerlemiş oluşudur. Lakin haritada görülmektedir ki bu sorun sadece şehrin genişleme yönünü değiştirmekle aşılacak bir problem değildir. Çünkü güneyde sırtını Spil Dağına yaslayan şehir merkezi batı, doğu ve kuzey yönlerde tamamen verimli tarım arazileri ile kaplıdır” denildi.
SON 125 YILDA İKİ BÜYÜK DEPREM YAŞANDI
Manisa ve yakın çevresinin, Türkiye'nin üç büyük fay hattından birisi olan Batı Anadolu Fay Kuşağı üzerinde olması nedeniyle depremlerden sıklıkla etkilenen bir bölge olduğu belirtilirken, “150 km uzunluğundaki Gediz Graben Sistemi karmaşık bir tektonik yapı göstermektedir. Doğu ve batı olarak ikiye ayrılan graben sistemi genel olarak yoğun depremselliğe yatkın olsa da aletsel dönem sonrasında (1900'den günümüze) 6 ve üzeri büyüklükte yalnızca iki deprem üretmiştir. Bu depremler 1969 yılında gerçekleşen Alaşehir depremi ve 1970 yılında gerçekleşen Kütahya-Gediz depremleridir” ifadelerine yer verildi.
MANİSA FAYI 40 KİLOMETRE UZUNLUKTA
Manisa ilindeki en önemli fay hatları şöyle şöyle sıralandı: Soma-Kırkağaç Fay Zonu, Gelenbe Fay Zonu, Köprübaşı Fay Zonu, Alaşehir Segmenti, Salihli Segmenti, Manisa Fayı, Killik Fayı, Çapaklı Segmenti, Kemerdamları Segmenti, Halitpaşa Fayı, Ozanca Fayı, Gölmarmara Fayı, Akselendi Fayı, Selendi Fayı, Akhisar Fayı, Güzelhisar Fayı ve Muradiye Fayı.” Manisa Fayı’nın 15 ve 25 km uzunluktaki iki bölümden oluştuğu ve toplamda 40 km’lik bir uzunluğa sahip olduğu belirtilen raporda, ayrıca şu ifadelere yer verildi:
MANİSA FAYI BUGÜNE KADAR 5 KEZ KIRILDI
“Bu fayın batı segmenti özellikle Manisa ilinin ekonomisi açısında çok önemli olan sanayi bölgelerinden geçmektedir. Manisa Fayının yüzey faylanmasına neden olduğu en az 5 deprem ürettiği tespit edilmiştir. Manisa Fayının 6.97 yani yaklaşık 7 büyüklüğüne kadar deprem üretebilme potansiyeli bulunmaktadır. Manisa’dan Sarıgöl’e kadar uzanan Gediz Grabeni Fay Sistemi ise 7.69 büyüklüğüne kadar deprem üretebilme potansiyeline sahiptir. Bunlar dışında Akselendi Fayı’nın 6.52, Akhisar Fayı’nın 6.28, Gelenbe Fayı’nın 6.68, Gölmarmara Fayı’nın 6.52, Halitpaşa Fayı’nın 6.66, Killik Fayı’nın 6.81, Köprübaşı Fay Zonu’nun 6.77, Ozanca Fayı’nın 6.73, Selendi Fayı’nın 6.33, Soma-Kırkağaç Fay Zonu’nun ise 6.85 büyüklüğüne kadar deprem üretebilme potansiyeli olduğu ortaya konmuştur.
SON BÜYÜK DEPREM 180 YIL ÖNCE YAŞANDI
Tarihsel dönemde (1900 öncesi) M.S. 17 yılında gerçekleşmiş, Manisa merkezli olan ve büyüklüğü 7.4 olarak tahmin edilen ve 13 antik kentin yıkımına sebep olan deprem Manisa ilinde gerçekleşen en büyük deprem olarak literatüre geçmiştir. Aletsel Dönemde (1900 sonrası) Manisa’da meydana gelen en önemli depremler ise 18 Kasım 1919 yılında gerçekleşen, büyüklüğü 6.9 olarak ölçülen Soma ve 28 Mart 1969 yılında gerçekleşen, büyüklüğü ise 6.5 olarak ölçülen Alaşehir-Sarıgöl depremleridir. 1990’dan günümüze ise Manisa ilinde yaklaşık 74.000 deprem gerçekleşmiştir. Bu depremlerin ise çoğunlukla 6’dan daha küçük büyüklükteki depremler olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak Manisa ilini oluşturan fay sistemlerinin çoğunlukla normal fay karakterli ve karışık bir sisteme sahip olduğu görülmektedir. Bu fayların deprem üretme dönemleri de belirli bir düzene sahip değildir. Örneğin 926, 1595 ve 1845 yıllarında deprem ürettiği tespit edilen Manisa Fayı’nın çok geniş ve değişik aralıklarla deprem ürettiği görülmektedir. Son depremini 170 yıl önce gerçekleştirmiş olan fayda günümüz itibariyle de bir tehlikenin söz konusu olduğu aşikardır.
HER AN DEPREM RİSKİ VAR
Genel olarak Manisa ilini oluşturan fay sistemlerinin çoğunlukla normal fay karakterli ve karışık bir sisteme sahip olduğu görülmektedir. Bu fayların deprem üretme dönemleri de belirli bir düzene sahip değildir. Örneğin 926, 1595 ve 1845 yıllarında deprem ürettiği tespit edilen Manisa Fayı’nın çok geniş ve değişik aralıklarla deprem ürettiği görülmektedir. Son depremini 180 yıl önce gerçekleştirmiş olan fayda günümüz itibariyle de bir tehlikenin söz konusu olduğu aşikardır (TMMOB, 2021). Landsat 8 OLI-TIRS ve Landsat 5 TM uydularından yararlanarak yapılan arazi kullanım haritasında, 1990, 2005 ve 2020 yıllarında Manisa şehir merkezinin nasıl bir değişim ve gelişim yaşadığı ortaya konmuştur. Bu üç haritadaki asıl amaç arazi kullanım türlerini göstermekten ziyade 30 yıllık bir süreçte şehir merkezinin ne kadar ve ne yöne doğru geliştiğini belirlemektir.
ŞEHİR MERKEZİ 30 YILDA 3 KAT BÜYÜDÜ
1990 yılında haritanın doğu kesiminde yaklaşık 1300 hektarlık bir alan kapladığı görülen şehirde, 2005 yılına gelindiğinde batı yönlü bir genişleme olduğu görülmektedir. 2020 yılına gelindiğinde ise şehir merkezinin batı yönlü ilerleyişinin devam ettiği ama aynı zamanda kuzey yönlü bir genişlemenin de olduğu görülmektedir. 30 yıllık periyotta şehir merkezinin yaklaşık 3 katı büyüklüğüne erişerek 3520 hektarlık bir alana yayıldığı görülmüştür. Bu şehirsel genişleme yönündeki en büyük problemin şehrin deprem açısından risk teşkil eden tarım arazilerinde ilerlemiş oluşudur. Lakin haritada görülmektedir ki bu sorun sadece şehrin genişleme yönünü değiştirmekle aşılacak bir problem değildir. Çünkü güneyde sırtını Spil Dağına yaslayan şehir merkezi batı, doğu ve kuzey yönlerde tamamen verimli tarım arazileri ile kaplıdır.
