ENERJİ İÇECEKLERİ HAKKINDA BİLMENİZ GEREKENLER
Reklamlarda, market, büfe ve benzin istasyonu raflarında sıkça gördüğümüz enerji içecekleri; kişinin ruhsal durumunu, fiziksel dayanıklılığını, odaklanma yeteneğini ve reaksiyon hızını arttırdıklarını iddia edilerek pazarlanmaktadır. Güvenilirlikleri ile ilgili yeterli veri olmayan bu ürünler sağlık profesyonelleri tarafından “potansiyel tehlike” olarak görülmektedir. Reklamların etkisi altında kalanlar,özellikle de yorucu işte çalışanlar,uzun süre araç kullanmak zorunda olanlar, öğrenciler ve sporcular fiziksel ve zihinsel performanslarını arttırmak amacıyla enerji içecekleri tüketmektedirler.Öğrenci, sporcu ve 21-35 yaş arası aktif kişiler tarafından sıkça kullanılan bu içeceklerin tipik özellikleri yüksek miktarda kafein ve şeker, değişik oranlarda B grubu vitaminler, taurin, guarana, ginseng, yohimbin, inositol, glukuronolakton ve karnitin içermektedir.
Enerji içecekleri sosyal olarak güvenli kabul edilmelerine karşın, FDA (Amerikan Gıda ev İlaç Dairesi)tarafından güvenli kabul edilmemektedir. Çeşitli profesyonel spor liglerinde bu içeceklerin kullanımı yasaklanmıştır. Avrupa Birliği 2003’te yayınlanan enerji içecekleri ile ilgi raporunda 150 mg/L üzerinde kafein içeren içeceklerin üzerine “yüksek miktarda kafein içerir” uyarı etiketinin konulmasını şart koşmuştur. ABD’de böyle bir kural olmamasına rağmen içecek kutularında uyarılar bulunmaktadır. Ülkemizde ise enerji içeceklerinin etiketinde, tüketicilerin kolaylıkla görebileceği şekilde “alkol ile karıştırılarak veya beraber tüketilmemelidir. Çocuklar; 18 yaş altı kişiler, yaşlılar, diyabetikler, yüksek tansiyonu olanlar,gebe ve emzikli kadınlar, metabolik hastalığı olanlar,böbrek yetmezliği olanlar ile kafeine hassas kişiler için tavsiye edilmez.Enerji içecekleri sporcu içeceği değildir, yoğun fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında tüketilmemelidir. Günlük 500 ml’ den fazla tüketilmesi tavsiye edilmez” ifadesinin yer alması gerektiği bildirilmiştir.
SAĞLIMIZ İÇİN TEHLİKELİ Mİ ?
Enerji içeceklerinin içindeki temel enerji kaynağı şeker ve kafeindir. Yapılan araştırmalarda bilişsel performans üzerindeki etkilerinin de kafeine bağlı olduğu gösterilmiştir.Aynı şekilde diüretik etkileri de önemli oranda kafeine bağlıdır.Kafein,keyif veren ve aktif olmayı sağlayan sinir sistemi uyaranıdır.Yüksek dozlarda tüketildiğinde;kalp atım hızı,kan basıncında artış ve aritminin yanı sıra uykusuzluk,huzursuzluk,sinirlilik gibi davranış değişikliklerine neden olur.
Kafein diüretik etkisiyle dehidrasyon riskini arttırmaktadır. Yüksek doz kafein ve şeker ise suyun emilimini yavaşlatarak rehidrasyonu geciktirmektedir. Dehidrasyona bağlı gelişen aritmi ve kalbin zorlanması sonucu ani ölüm görülebilmektedir. İsveç’te gerçekleşen 3 ölüm vakasının enerji içeceği tüketimi ile ilgili olabileceği bildirilmiştir. Ölenlerden ikisinin enerji içeceğini alkolle birlikte tükettiği, diğerinin ise egzersiz sonrası içtiği belirlenmiştir.
Özellikle sınavlar sırasında uyanık kalmak için yüksek doz kafein tüketilmekte ancak etkisi kısa sürmektedir ve ertesi sabah tekrar tüketme isteği duyulmaktadır. Uyku açığını kafeinle kapatmaya çalışmak bu döngünün kırılmaması, kişinin fiziksel ve zihinsel performansını olumsuz etkilemektedir. Çocukların bir veya iki kutu enerji içeceği tükettiklerinde maruz kaldıkları kafein düzeyi; anksiyete, kalp atım hızı, kan basıncı ve stres düzeyini arttırmakta ve uyku bozukluklarına neden olmaktadır.Alınmadığında ise oluşan yoksunluk sendromu sonucu;baş ağrısı,yorgunluk,huzursuzluk görülmektedir. Çocuklarımızın ve kendimizin sağlığı için yediğimiz ve içtiğimiz her türlü besinin içeriğini bilmek iyi bir etiket okuyucusu olmaktan geçmektedir.
