İZ (ESER) ELEMENTLER NEDEN ÖNEMLİDİR ?
Vücutta hücresel seviyede gerçekleşen kimyasal olaylarda kritik rolleri bulunan bu elementlere iz (eser) element denmesinin nedeni miktarlarının çok az olmasından kaynaklıdır. İz elementler kuru vücut ağırlığının < %0,01'ini oluşturur. Ancak birçok enzim için kofaktördür (enzim aktivitesi için zorunlu metal iyonu) ve hayati biyokimyasal reaksiyonların gerçekleşmesinde rol alırlar. Demir, çinko, bakır, krom, selenyum, iyot, flor, manganez, molibden, kobalt; insanda esansiyel (vücutta sentezlenemeyen ve dışarıdan besinlerle dışarıdan alınması zorunlu ) olan iz elementlerdir.
Vücutta çok az olmalarına rağmen tüm vücut fonksiyonları üzerinde etkisi olan bu elementlerin vücutta birikmesi ya da eksikliğinin oluşması hastalıklara neden olabilir. Demir, çinko ve selenyum gibi elementler, enzimlerin temel bileşenleridir ve seviyeleri arttığında organizmada toksik etki yapabilir.
Demir (Fe) elementi bitkisel ve hayvansal kaynaklardan elde edilebilir. Vücudumuzda toplam 3-5 gram kadar demir bulunur. Günlük ihtiyacımız olan 1-2 gram demirdir ve demir içeren yiyecekler (et ürünleri, karaciğer gibi sakatatlar, yumurta,baklagiller gibi) tüketerek sağlanabilir.Demir eksikliğinde görülen anemide yorgunluk, epitel atrofisi (vücutta iç ve dış yüzeyi örten dokuda azalma), sinirlilik, dikkatsizlik ve unutkanlık gibi semptomlarla kendini gösterir. Aynı zamanda demir eksikliği kalp yetmezliğine de yol açabilir. Demir vücutta aşırı arttığında ise bulantı, kusma, ishal,karaciğer yetmezliği, diyabet, artrit, kardiyomiyopati gibi şikayetler oluşturabilir.
Çinko (Zn) elementi aslında her yerde bulunabilen bir elementtir. Yetişkin bir vücutta toplam 2-3 gram kadar çinko bulunur. Ortalama günlük gereksinim 15-20 mg’dır. Besinler arasında çiğ badem ve çiğ kabak çekirdeğinde bolca bulunur. Çinko elementi, üreme, nörolojik, bağışıklık, dermatolojik sistemler ve mide-bağırsak sistemi fonksiyonları gibi vücutta çok önemli sistemlerin işleyişinde gerekli olan bir enzimlerin kofaktörüdür. Enfeksiyonlarda, kanserde, gebelikte, sıvı kayıplarında kanda çinko seviyeleri düşer. Çinko eksikliğinde hücrenin çoğalması, farklılaşması ve hücrenin metabolik aktivitesi sekteye uğramasıyla saç, tırnak yapısında bozulmalar olur, sağlıklı sindirim enzimi üretilemez, vücut tiroidin aktif formunu üretiminde zorlanır, yara iyileşmeleri gecikir, viral ve bakteriyel enfeksiyonlara daha açık hale geliriz.
Selenyum (Se) elementi de Çinko elementi gibi T3’ün T4’e dönüşümünde yani tiroidin aktif formunun üretilmesinde rol alır. Dolayısıyla Selenyum eksikliğinde vücut tiroid hastalıklarına açık hale gelir. Bununla birlikte eksikliğinde, vücutta çok önemli ana antioksidan olarak bilinen glutatyonun tekrar tekrar kullanılması zorlaşır. Brezilya fındığı, ayçiçeği çekirdeği, fındık, ıspanak, yeşil bezelye, brokoli, hindi, biftek, tavuk, balık, baklagiller iyi selenyum kaynaklarıdır.
Krom (Cr) elementi özellikle glukoz toleransında önemlidir. Krom eksikliği insülin direnci oluşmasına neden olurken vücutta birikimi böbrek yetmezliği, cilt sorunları ve akciğer kanseri gibi hastalıklara kapı açabilir. Besinler arasında tam tahıllar, bakliyatlar, baharatlar iyi krom kaynakları içindedir. Bu elementin çok az miktarda olması nedeniyle kanda eksikliğini tespit etmek zordur ancak iş gereği fazla maruziyeti de çeşitli kanserlere, dermatitlere neden olabilir. Özetle beslenmede çeşitlilik vücuda iz elementlerin alımında önemlidir. Besin takviyesi kullanılması gerekiyorsa bir hekim ya da bu işi bilen beslenme uzmanından yardım alınması önemlidir.
Sağlıkla kalın …
