BÖBREK TAŞINIZ VARSA NASIL BESLENMELİSİNİZ ? 

Böbrek taşı hastalığı olarak bilinen  nefrolitiazis  çok eski çağlardan beri en sık rastlanan hastalıklardan biridir. Bu hastalık genellikle tekrarlama oranı yüksek olan altta yatan kazanılmış veya kalıtımsal anomalilerle ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Bireylerde taş oluşumunu yaş, cinsiyet, ırk, beslenme, günlük su alımı, iklim, coğrafya, fiziksel aktivite ve beden kütle indeksi gibi birçok faktör etkilemektedir. Böbrek taşları, kalsiyum oksalat, kalsiyum fosfat, ürik asit, sistin ve sürtivit taşlarından oluşur. Bunların içerisinde en çok rastlanılanları ( %70 ile %75 oranlarında) kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat taşlarıdır. Tekrarlama olasılığı yüksek olan (%80) ve ilk oluşan taştan sonra yenileme riski ilk 5 yılda  %40, 20 yılda ise %75 olan böbrek taşı oluşumunu ve tekrarlamasını önleyebilmek için özellikle beslenmenin kontrol altında tutulması gerekir. 

Yapılan son çalışmalar böbrekte taş oluşumu ve diyet asit yükü arasında ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Örnek vermek gerekirse hayvansal kaynaklı protein tüketimi asit üretimine neden olur. Bununla birlikte tükettiğimiz her besin farklı diyet asit yükü düzeyine sahiptir. Besinler arasında kırmızı et ve peynir büyük diyet asit yükü oluştururken süt ve yoğurt önemli bir diyet asit yükü oluşturmamaktadır. Araştırmalar asit yükü artışının taş oluşumu riskini arttırdığı sonucuna varmıştır. Sebze tüketimi ise alkali yük sağladığı için hayvansal kaynaklı protein tüketiminin oluşturduğu asiditeyi dengelemektedir. 

Sıvı tüketiminin arttırılması böbrek taşının önlenmesinde diyette en etkili faktördür. Sıvı alımı arttıkça idrar volümü de artar ve kristallerin üreteri daha hızlı terk etmesi sağlanarak taş oluşumu engeller. Bu konuda Ulusal Diyabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü, gün içerisinde 2-3 L. sıvı alınması gerektiğini belirtmektedir. Diyette alınan en iyi sıvı tercihi su olmakla birlikte, limonata, portakal suyu  gibi içeceklerin de sitrat içeriğinden dolayı taş  içindeki kristal büyümesini engellediği bilinir. Amerikan Üroloji Birliği böbrek taşları için belirttiği tıbbi beslenme tedavisinde; bütün taş türleri için günde 2 L.  ve  üzerinde idrar  hacmine ulaşabilmek için  en az 2,5 L.  su tüketiminin olması gerektiğini vurgulanır.Gazlı içeceklerin ise  taş riskini arttırdığı  ifade edilir. 

Düşük sodyum alımı oksalat ve kalsiyum atımını önemli ölçüde azaltır. Eğer idrarda kalsiyum ve oksalat  yüksek ise fosfor ile birleşerek taş oluşturur. Bu nedenle kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat taşı olan bireylerin günlük önerilen (2400 mg.) düzeylerin altında sodyum tüketmesi gerekir. 

Yazımın başında da belirttiğim gibi aşırı miktarda  hayvansal kaynaklı protein  tüketmek diyet asit yükünü arttırarak böbrek taşı oluşumu riskini arttırdığı için sınırlandırılması etkin olur. Bununla birlikte önceleri kalsiyum oksalat taşı olan bireylerde kalsiyum kısıtlı diyet önerilmekteydi. Son yıllarda  besinlerle tüketilen kalsiyumun (süt,yoğurt,ayran) taş oluşum riskini arttırmadığı günlük gereksinim kadar alınması gerektiği ;oksalattan zengin besinlerin (ıspanak, çilek , yağlı tohum, buğday tohumu, bitter çikolata, kakao, demleme çay ) ve C vitamini tüketimlerinin sınırlandırılması gerektiği belirtilir.