PROTEİNLERİN BESLENMEDE YAŞAMSAL ÖNEMİ

Beslenme tüm canlıların birincil yaşam sebebi hatta hayat mücadelesi sebeplerinden en önemlisidir. Sağlıklı beslenme dengeli, yeterli ve temiz, hijyenik koşullarda üretilen ürünleri tüketmeyi gerekli kılar. Aslında geleneksel ve fonksiyonel Türk gıdaları ve “Türk mutfağı” Dünya’nın en önemli üç mutfağından biri olup, yağ, karbonhidrat ve tuz kullanımına dikkat edildiği takdirde dengeli ve yeterli beslenmeyi sağlayabilir ve protein ağırlıklı beslenmeye katkıda bulunabilecek etkinliğe ve öneme sahiptir.

Besin ögelerinden gerekli karbonhidrat, lipit ve protein besin ögeleri alınırken ki bunlar makro besin ögeleridir. Vitaminler ve mineraller gibi mikro besin ögelerini de gıdalar yolu ile almak zorunluluğu vardır.

Burada proteinlerin yaşamda ayrıca diğer besin ögelerine nazaran önemi ve özelliği vardır. Proteinler vücutta yapıcı, onarıcı, yara ve yanıkların iyileşmesinde, yenileyici, büyümede ve gelişme, vücutta antikorların oluşumu, hastalıklara direnç sağlama, organizmada elektrolit dengesinin sağlanması, kasların gelişmesi, hatta düzgün fizik, sağlıklı fiziksel aktivitelerin sağlanması ve kazanılmasında rolü olan besin ögeleri grubudur.

Proteinlerin her yaş grubunda ayrı önemi vardır. Dengeli beslenme proteinler, mineraller ve vitaminler gibi besin ögelerini yeterince almak anlamına gelirken yeterli beslenme ise karbonhidratlar ve yağlar gibi enerji veren besin ögelerinden yeterli enerji ve kalori gereksinimini karşılamak anlamına gelir. Tabi yaş aralığı, günlük aktivite, cinsiyet, bazı hastalık durumları, bireyin bazı fizyolojik durumları; gebelik ve emziklilik gibi durumlar vb. günlük kalori ve enerji alımını ve diğer besin ögeleri alımını etkiler.

Proteince zengin gıdalara ulaşmak her zaman kolay olmayabilir ancak yaşam kuralları içerisinde harcamalar öncelikle sağlık ve beslenmeye verilmeli ve bütçe planları bu iki faktöre göre yapılmalıdır.

Protein ihtiyacı yeni doğanda en fazla erişkin yaşa kadar azalan bir ivmededir ancak gelişme çağı bittikten sonra bireyde kilogram başına 1 gram yani kişi 70 kg ise 70g günlük protein tüketmesi önerilebilir tabii özel biyolojik ve hastalık durumları dışında, çok genel anlamda böyledir.

Bakliyat ve tahıl kombinasyonları “Türk Mutfağı’nın vazgeçilmez yemekleridir, kuru fasulye pilav örneğinde olduğu gibi  proteinleri meydana getiren esansiyel  aminoasitlerin tamamlanabildiği uygun gıda alım tarzlarıdır. Ancak çocuklar tüm aminoasit ihtiyaçlarını bitkisel kökenli gıdalardan alamazlar günlük menülerinde  mutlaka hayvansal orijinli süt ürünleri, et, yumurta gibi en az bir çeşit hayvansal orijinli protein kaynağı bulunmalıdır. Nitekim protein eksikliğine bağlı Kuvaşiorkor (Kwashiorkor) hastalığı özellikle çocuklarda görülmekte, zamanında teşhis ve tedavi yapılamazsa ölümcül olmaktadır. Marasmus ise hem enerji hem de protein eksikliğine bağlı, ölümle sonuçlanabilen hastalıktır. Beslenme eksikliğine bağlı bu hastalıklar zamanında teşhis, tedavi ve önlem alınmazsa ölümle sonuçlanabilmektedir.

Biyolojik değeri yüksek yani bir anlamda vücutta emilimi yüksek protein kaynakları hayvansal kaynaklı proteinler olup, kesinlikle çocuklar için hemen hemen her öğün sofrada bulunması gereken gıda ürünleridir. Ancak bazı hastalık durumları örneğin Fenilketonüri hastalığı, Gut hastalığı gibi günlük diyette protein alımını ilgilendiren mutlak hekim kontrolünde diyet uzmanlarının verdiği diyete uyum sağlamayı zorunlu hale getiren hastalıklar da vardır.

Çocuk ve gençler toplumların geleceğidir, aile büyükleri ise emanetimiz, atamız köklerimiz,  çınarlarızdır. Bu alt ve üst yaş gruplarının her zaman özel beslenmeye gereksinimleri vardır.

En başta EKONOMİK durumlar, eğitim, yemek ve beslenme alışkanlıklar, geleneksel beslenme tarzları, çevre ve ekoloji beslenme ve diyeti, protein alımında etkili unsurlardır.  Sağlıklı beslenme sağlıklı toplum da demektir. Başlıca kaynakları olarak başlıca tüm hayvansal ürünlerin yanında baklagiller, yenebilen mantarlar sayılabilir. Ancak unutulmamalıdır ki doğada bitkisel kökenli gıdalarda bulunan proteinler hayvansal kökenli proteinlerin yerini tutamazlar.

Günümüz ekonomik koşulları hepimizin malumudur. Ev içi harcamalarda beslenme, barınma ve ısınma, mevsimlere göre giyinme, temizlik ve hijyen, sağlık, eğitim, ulaşım vb. günlük yaşamın idamesinde önemli harcama kalemleri olup, öncelik sağlıklı yaşam için elzem olan harcamaları yapılmalıdır.

Tarım girdilerinin, bazı tarım ve gıda üretimlerindeki harcamaların mümkünse sübvanse edilmeleri,  tarımda istihdamın artırılması, kurumsal tarım kuruluşlarının, kooperatiflerin kurulması, özellikle gençlerin tarımda çalışmaya yönlendirilmesi, desteklerin geliştirilmesi ve artırılması, piyasa ve pazar kontrolleri, maliyeti etkileyen diğer alım satım piyasa faktörlerinin düzenlemesi ve düzeltilmesi, israfın en aza indirilmesi hatta hiç olmaması muhtemelen gıda maliyetlerin azalması yönünde etkili olabilecek olgulardan bazıları olabileceğini düşünüyorum.

Dengeli ve sağlıklı, yeterli beslenmenin en önemli besin ögelerinden olan proteince zengin beslenme toplum sağlığının korunmasında da önemli faktörlerden biridir. Dileğimiz ülkemizin günlük diyette protein alımının gelişmiş ülkeler düzeylerine gelmesidir.